MongoDb ile ilginenlerin dikkatine - ucretsiz kurs.

MongoDb NoSQL serisinden,  key-value dokuman depolayan bir veri tabani.

NoSQL: Aciklamasi tartismali biraz. No SQL mi, Not Only SQL mi kesin degil. Teoriyi birak, pratikte alisilmis tablo ve baglantilarin olmadigi bir database. Normalde bizim alistigimiz, kolonlar, satirlar ile 2 boyutlu tablolar. Tablolar biribirine iliskilerle bagli.

MongoDb'de (NoSQL serisinde bircok database var, MongoDb key-value store grubunda, key-value olanlarin hepsi boyle):

Tablolar yerine Collection var.
Kayit (record) yerine Document var.
Her dokuman icerisinde N tane key:value cifti var,

Ornek:

Kisiler koleksiyonunda:

Key, Value

Adi: Cetin
Soyadi: Basoz

Value kismi yukaridaki gibi basit bir string yerine, array, binary data, yeni bir document vs olabilir. Document ve/veya array olunca da hierarsik bir yapi olusuyor. XML'e benzeyen bir format var ve XML'den daha efektif JSON format (JavaScriptObjectNotation):

{
  Adi: "Cetin",
  Soyadi: "Basoz"
}

Icice dokuman ve array ile:

{
  Adi: "Cetin",
  Soyadi: "Basoz",
  Adres: 
   {
      CaddeNo: 1,
      SokakNo: 2,
      EvNo: 123,
      Ilce: "Merkez",
      Il: "Izmir"
   },
   Telefonlar: [
       { tipi: "Ev", alanKodu: 232 no: 1234567 },
       { tipi: "Cep", alanKodu: 532 no: 1234567 },
       { tipi: "Is", alanKodu: 232 no: 2785565 Dahili: 156 }
   ]
}

Yukaridaki sekilde SQL ile bir yapi yapsaydik en az iki tablo ve join gerekecekti. Bu gene de basit, bazen 6-7 tablo gerektiren isler de var. Burada tek bir "dokuman"da is halledilebiliyor.

MongoDb'nin bir ozelligi, semasiz olmasi. Yani biz ise baslarken tablo dizayn ediyoruz, kolonlari bilmemiz gerekiyor. Sonra bir kac kayit icin bile yeni birsey gerekse yeni kolon ekliyoruz. Oysa MongoDb'de dogrudan yazmaya baslayabiliyorsun. Sakla dediginde ne varsa saklaniyor. Birbirine mantiken yakin fakat icerikleri farkli seyleri boylece rahatlikla ayni "collection"da tutabiliyorsun. Ornegin:

"Cizimler"

{
   Aciklama: "Ekran goruntusu",
   Sekiller: [
       { Tip: "Daire", X: 10, Y: 10, Cap: 5  },
       { Tip: "Kare", X: 20, Y: 10, Width: 2  },
       { Tip: "Dikdortgen", X: 2, Y: 1, Height: 2, Width: 10 }
     ]
}

Yeteri kadar kafa karistirabildim mi bilmiyorum:) Bu daha aybergin ucunun ucu. Arrayler indexlenebiliyor, sanki normal alanmis gibi arama yapilabiliyor vs vs. Geospatial indexleri vs var. Aslinda kullanimi cok kolay. Genel olarak 20-30 sayfalik bir kitapciga sigiyor (tabii detaylari cok daha buyuk kitaplara:)

Ortaya cikislarinin ana nedeni, degisen veri isteklerinin artik SQL databaseler ile karsilanamaz hale gelmesi. Devasa verileriniz olmasa da karmasik joinler filan gerektirmedigi icin cazip bir database.

Dil olarak, ne yazik ki VFP kullanamiyorsunuz. Oyle ODBC veya OLEDB surucusu yok. C#, Java, C++, Python, Ruby, Scala, PHP ... gibi bircok dilde suruculeri var.

http://www.mongodb.org/display/DOCS/Drivers adresinde desteklenen dillerin listesi var. Bir kismi dogrudan mongodb.org tarafindan desteklenen diller, onun disinda bircok community destekli surucu var.

http://www.MongoDb.org

adresinden indirebilir, daha detayli okuyabilirsiniz. Bir ara bende oyle hizli bir giris olsun diye video kaydedeyim. Turkiye'de de olmak uzere baya ciddi kullanicilari var. SAP, ebay, sahibinden.com ... gibi. Liste cok uzun.

(isin ilginci bu database open source ve ucretsiz)

-Evet dogrudan yaz. Kullanmak istedigin database yoksa otomatikman yaratiliyor, icinde kullanmak istedigin collection (tablo) yoksa otomatikman yaratiliyor ve de icine dogrudan koymak istedigin "Save" ediliyor. Save diyorum cunku, MongoDb'de Insert ve Save olmakla birlikte bu saklama islemi Insert OR Update seklinde. Yani normalde bizim yaptigimiz, onceden var mi? varsa update yoksa Insert isi otomatik. Buna "Upsert" de deniyor.

-Kulagi tersten gostermek mumkun tabii. Araya C#, JS vs koyup ona JSON ya da XML gonderip almak var. Olabilir neden olmasin, ama kim ugrasir:) Bu arada, VFP icin JSON parser yazan vardi bir yerlerde.

-Olceklenebilme. Iyi soru, onceden soylerken atlamisim. NoSQL'in ortaya cikis nedeni SQL serisinin ihtiyaci karsilayamamasi demistim. Bu ihtiyacin onemli parcasi olceklenebilirlik. SQL serisi hep scale in tarzi dikine olcekleniyor ve dolayisiyla olceklenemiyor (Turkcesi data miktari vs arttikca daha buyuk ve guclu bilgisayar gerekiyor). NoSQL ise scale out ile horizontal olceklenebilirlige sahip. Yani buyuk guclu bir bilgisayar yerine, bircok kucuk ve daha gucsuz bilgisayar bir arada 'server' olusturuyor. MongoDb'de bir database "Replica set" ile ayni anda N tane kopyesi ile calisabiliyor. Bu isin guvenlik ve yedekli calisma kismi (PRIMARY goctugunde, kalan SECONDARY'ler arasinda yapilan oylamayla secilen onun yerini aliyor - oylama sistemi otomatik ve konfigurasyon ile makinelerin secme - secilme haklari kontrol edilebiliyor). Bir de datanin kendisini makinelere parcalama islemi var. Buna da SHARDING deniyor, her parca da bir SHARD. Cok basit olarak orneklemek gerekirse, 29 adet makine ile SHARDING yaptin. Shard key olarak da soyadinin ilk harfini verdin. Her birinde sadece bir harfle baslayanlarin datasi var. Aramada sen "Basoz" aradiginda sadece "B" yi tutan makineye istek gidiyor. Digerleri o sorguyla mesgul edilmiyor. Bu ayni zamanda basit bir makineyi kabaca 29 kat guclu duruma getiriyor teorik olarak. Isin guzeli butun bu replica ve sharding cok basit bir konfigurasyon dosyasina bakiyor ve otomatik calisiyor. Sen normal tek server baglanir gibi baglanip calisiyorsun.
Bu kadar uzun paragrafin ozeti olceklenebilirlik derdin yok, Ufacik databaseden devasa database'e kullanabilecegin bir sey. Ben o kadarla da ugrasamam biri benim icin bunlari kursun yonetsin vs dersen ozel olarak MongoDb hosting yapan bir suru yer var (bazilari 250-500 Mb arasi "kum havuzu" gir oyna diye ucretsiz veriyor - bildigim tek limit tek database yaratabiliyorsun ve 512 Mb'a kadar).
(Not: Butun o replica ve shardlari test etmek icin tek bir makineye veya tek makinedeki N tane virtual makineye kurabiliyorsun - kurmak darken SQL server kurmak gibi zahmetli islerden bahsetmiyorum.)

- Stored Procedure, Trigger, Primary Key, View vs vs. kullanabiliyormuyuz? Yada hiç gerek yok mu ( neden ? )
Database'de saklanabilen tiplerden birisi "Code". Dogrudan server side kod calistirmak istedigin durumlarda kullanabiliyorsun. Genel olarak bunlara gerek yok. Neden dersen, ben bunlari SQL'de bile neden gerekli oldugunu anlamis degilim ki burada gereksiz oldugunu anlatabileyim:)

View benim en gereksiz bulduklarimdan birisi, yine de gerekli oldugunu varsaysam bile, MongoDb'de join yok, join ihtiyaci da yok. O zaman neyin view'u gibi bir durum oluyor. Bir dokumani aldiginda zaten ihtiyacin olanlari almis oluyorsun (tamamini almak zorunda da degilsin).

Yine de bu soruya cevap vermek icin DBA kursumun bitmesini talep ediyorum:)

Ben oyle uzun paragraflar ve teknik aciklamaya girmeden simdiye kadar en carpici buldugum ozelliklerinden birer satir geceyim:
-Kompleks icice bir veriyi tek hareketde saklama okuma.
-Hierarsik yapidaki datanin herhangi bir seviyesindeki veriye gore sorgulama ( Musteriler.Faturalar.FaturaKalemi.Urun : "Tornavida" gibi)
-Bir key (kolon) icine array veri saklayip bunu indexleyebilme ve dogrudan sorgulayabilme ( Blog.Tags array ise:
Blog.Tags : VFP
Blog.Tags : IN (VFP,C#, F#) - bunlardan birisi olan
Blog.Tags : ALL (VFP,C#, F#) - bunlarin hepsi olan
gibi sorgular (syntax boyle degil)) Tabii bu diziler basit deger yerine subdocument'de olabilirdi. Derinligin siniri yok (tek bir document limiti su anda 16 Mb. Document = Record gibi dusunulunce, VFP'nin tek kayit limiti 64K, SQL server 8K'dan biraz az).
-Cografi indexleme, sorgulama.
-Replikasyon ve partisyon (sharding) islemlerinin basitligi.
-Butun bunlara karsin hierarsik ve kompleks data ile bile yuksek performans (basta hic inanmadigim buydu). SQL serverla yarisamayacagini dusunuyordum yanilmisim, simdi tersini dusunuyorum.

Eger kendin kurup biraz denemek istersen son derece basit. Sifirdan bir video hazirlarim bos zamanda. Hizli baslangic adimlari:

- http://www.mongodb.org adresine gidip downloads'tan indir - 64 bit windows icin 2008R+
- Indrilen dosyalari bir dizine ac (o aciyor zaten, indirilene cift tikla o kadar).
- Diskte c:\data\db dizinini yarat (baska birsey belirtilmeyince kullanilan default data dizini)
- \bin altindaki Mongod.exe dosyasini calistir.
Tebrikler MongoDb server kuruldu calisiyor, gecen sure 2 dk'dan az. Tipki SQL server kurmak gibi

Hemen test etmek icin hazir "Mongo Shell"i kullanabilirsin. \bin\Mongo.exe'yi calistir, DOS penceresi acilacak, JavaScript ile kullanabilecegin bir ortam. Server'a baglandi bile (default degerlerle).

(Uyari: Turkce harflerin hicbirine basma. Shell o zaman kapaniyor, bildirdim ama hala ayni shell versiyonu)

use deneme

db.kisiler.save( { ad: "Ugur", soyad: "Yilmaz", diller: ["VFP", "SQL"] })

db.kisiler.find().pretty()

kisi = db.kisiler.findOne( {soyad: "Yilmaz" } )

kisi.diller = ["VFP", "SQL","MongoDb"]

db.kisiler.save(kisi)

db.kisiler.save({ad:"Cetin", soyad: "Basoz", diller: ["VFP","MongoDb","C#"]}) 

db.kisiler.find( {diller:"MongoDb"} ).pretty()

db.kisiler.update( {soyad: "Basoz"}, {$addToSet: {diller: "Ruby" }})

dibi.kisiler.find().pretty()

db.kisiler.update( { soyad: "Yilmaz"}, { $set: { Telefonlar: ["12345"] }} )

db.kisiler.findOne( {soyad: "Yilmaz"} )

db.kisiler.update( { soyad: "Yilmaz"}, { $pushAll: { Telefonlar: ["3456", "38383", "949493"] }} )

db.kisiler.findOne( {Telefonlar: "38383"} )

Üstat,

Üşenmeyip uzun uzun yazmışsın benim kısacık soruma cevap olarak.

Yazdıklarını bir solukta okuyuverdim

Tam nede güzelmiş bu mongodb diye düşünüyordum ki ( ki hala öyle düşünüyorum ) bir şey dikkatimi çekti!

Biz veritabanı bile tanımlamadan dataları mongodbye aktardık. İyi, çok güzel, harika! İyide biz bu datalar ile hesaplamar yapıyoruz! Data tipinin Numeric, Float, Tarih, String, GUID ...olması bizim için önemli! Peki data alıp veriyorken, hesaplamayı neye göre yapıcaz!

Kurulum ve ölçeklenebilme kısmı üzerine söylediklerin harika Üstat, VFP sonrası yazmayı düşündüğüm dillerden üçü; PHP, Python ve Ruby + HTML5 ve galiba mongoDB iyi bir seçenek olucak bu dillerle beraber

Çok teşekkür ederim.

İyiki varsın